Co musisz wiedzieć o podatku VAT?

Dagmara Rutkowska radca prawny, doradca podatkowy
firma: Law and Technology

Napisz do eksperta

VAT to podatek od towarów i usług, który stanowi główne źródło dochodów budżetu państwa. Podatnik sam oblicza i wpłaca do właściwego urzędu skarbowego podatek.

Dlaczego w UE rozliczamy VAT, a nie inny podatek?

W związku z 60-tą rocznicą podpisania Traktatów Rzymskich w mediach pojawiło się sporo informacji na temat kluczowych z perspektywy Unii Europejskiej instytucji. Mało kto jednak wspominał o podatku VAT, który odgrywa bardzo istotną rolę w budowie jednolitego rynku. Jeden z dziennikarzy przypomniał anegdotkę, która mówi, że w Rzymie przywódcy państw założycieli Wspólnot Europejskich podpisali tak naprawdę opasłe księgi, zawierające w środku czyste kartki, bo organizatorzy nie zdążyli na czas wydrukować dokumentów. Nie zmienia to jednak faktu, że nawet gdyby tak było, samo podpisanie traktatów ma znaczenie raczej symboliczne. W kontekście podatków, data 25 marca 1957 roku zapoczątkowała żmudny i bardzo trudny proces ujednolicania systemów podatkowych wszystkich państw członkowskich. Cel tego procesu był oczywisty - kwestie podatkowe nie powinny wpływać na decyzje przedsiębiorców dotyczące przepływu towarów i usług. Kiedyś zastanawiałam się skąd właściwie wziął się pomysł na wprowadzenie w UE właśnie podatku VAT? Podatki jako takie istniały już w czasach biblijnych, ale sam podatek VAT jest stosunkowo młody duchem, bo ma niewiele ponad 60 lat. Wymyślił go ekonomista Maurice Lauré, a jako pierwsza wprowadziła go w 1954 r. Francja. Idea tego podatku zawierała się w zasadzie w jednym stwierdzeniu - płaci go ostateczny konsument w wysokości proporcjonalnej do ceny towaru lub usługi, bez względu na ilość pośredników. Pomysł na zasilenie budżetu takim rodzajem podatku spodobał się nie tylko we Francji do tego stopnia, że dzisiaj trudno sobie wyobrazić europejską rzeczywistość bez VAT-u.

Czy mamy polskie regulacje prawne dla VAT?

Odkąd Polska została członkiem UE, mamy swoje własne, krajowe przepisy oparte na ustawodawstwie europejskim, które regulują zasady opodatkowania VAT-em. Podstawowym aktem prawnym, jest ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Istotę podatku VAT bardzo trudno jest w sposób syntetyczny ująć. W wielu opracowaniach pojawiają się różne próby jej definiowania. Chyba ta najtrafniejsza sprowadza się do stwierdzenia, że wartość tego podatku doliczana jest do każdej transakcji na każdym etapie obrotu danym towarem czy usługą. Ale to tylko jedna strona medalu, bo co do zasady podatek VAT musi być dla przedsiębiorcy neutralny. Aby ta neutralność była zachowana z jednej strony VAT jest naliczany przez przedsiębiorcę na sprzedawanych towarach czy usługach, ale z drugiej strony odliczany z faktur, które tej sprzedaży opodatkowanej służą.

Kto powinien zarejestrować się na podatek VAT?

Teoretycznie każdy z nas płaci VAT uiszczając cenę za towar czy usługę, ale nie oznacza to, że poza zapłatą w cenie podatku VAT mamy wobec fiskusa jakieś obowiązki. Zgodnie ze wskazaną powyżej ustawą takie obowiązki ciążą jedynie na przedsiębiorcy. W konsekwencji każdy z nas rozpoczynając działalność gospodarczą powinien skierować swoje kroki do urzędu skarbowego, a konkretnie wydziału zajmującego się podatkiem VAT. Chcąc rozliczać podatek VAT należy się w urzędzie skarbowym zarejestrować. Nawet zakładając spółkę, która podlega rejestracji w KRS, nie jesteśmy zwolnieni z odrębnej rejestracji na VAT w urzędzie skarbowym. W celu rejestracji podatnik musi złożyć stosowne dokumenty do urzędu skarbowego. Do zawiadomienia służy formularz VAT-R. Dowiedz się więcej o procesie rejestracji z naszego artykułu.

Czy każdy przedsiębiorca musi rejestrować się na podatek VAT?

W tym miejscu wielu przedsiębiorców zadaje sobie pytanie - czy istnieje bezwzględny obowiązek rejestracji na podatek VAT? Na szczęście nie ma takiego bezwzględnego obowiązku. Przedsiębiorca może skorzystać ze zwolnienia z obowiązku rejestracji, ale pod warunkiem, że spełni określone w ustawie warunki.

Ze względu na przyczynę zwolnienia wyróżnia się jego dwa podstawowe rodzaje:

• zwolnienie podmiotowe,
• zwolnienie przedmiotowe.

Pierwsze zwolnienie związane jest z wysokością obrotów, które osiąga w danym roku przedsiębiorca. Przedsiębiorcy nie muszą się rejestrować do momentu przekroczenia (proporcjonalnie) w danym roku podatkowym kwoty obrotów w wysokości 200 000 zł. Przepis stanowi, że zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika rozpoczynającego w trakcie roku podatkowego wykonywanie usług czy dostawę towarów, jeżeli przewidywana przez niego wartość sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w roku podatkowym, kwoty 200 000 zł. Jeżeli faktyczna wartość sprzedaży zwolnionej od podatku w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej, przekroczy w trakcie roku podatkowego kwotę  200 000 zł zwolnienie traci moc począwszy od czynności, którą przekroczono tę kwotę.

Drugie zwolnienie to tzw. zwolnienie przedmiotowe, przysługujące ze względu na przedmiot prowadzonej działalności, choć tak naprawdę obecnie zdecydowana większość zwolnień ma charakter podmiotowo-przedmiotowy. Zwolnienie dotyczy stosunkowo niewielu towarów i usług wymienionych w art. 43 ust. 1 ustawy. Są to niektóre typy usług np. usługi edukacyjne, medyczne czy finansowe. Nie oznacza to jednak, że każdy podmiot świadczący usługi wymienione powyżej ma prawo do zwolnienia przedmiotowego. Zwykle, aby móc skorzystać z takiego zwolnienia trzeba spełnić dodatkowe warunki, dlatego warto skorzystać z porady specjalisty, bo pomyłka może sporo kosztować niedoświadczonego przedsiębiorcę.

Brak obowiązku rejestracji na podatek VAT wygląda atrakcyjnie, ale każdy przedsiębiorca powinien przeanalizować model biznesowy wykorzystywany w swojej działalności i sprawdzić czy rzeczywiście zwolnienie będzie dla niego opłacalne. Przy dużych inwestycjach może się okazać, że znacznie korzystniejsza z punktu widzenia finansowego będzie rejestracja na podatek VAT.

Czy rejestracja na podatek VAT wystarczy, gdy planujemy ekspansję do innych państw członkowskich?

Niezależnie przedsiębiorca ma także obowiązek rejestracji na potrzeby VAT-UE, wówczas, gdy  zamierza dokonywać transakcji z kontrahentami zagranicznymi w obrębie państw członkowskich UE. 

Więcej dowiesz się z artykułu pt."Przedsiębiorca zwolniony z VAT, a jednocześnie dokunujący zakupu usług z zagranicy".

W jakich okresach rozliczeniowych należy odprowadzać do urzędu skarbowego podatek VAT?

W myśl przepisów przedsiębiorca sam oblicza i wpłaca do właściwego urzędu skarbowego wyliczony podatek VAT. Niestety rozliczenie podatku VAT wymaga sporego nakładu pracy. Z tego względu bardzo ciekawym rozwiązaniem jest jego kwartalne rozliczanie. Obecnie dla podmiotów rozpoczynających działalność pozostaje jedynie miesięczne rozliczanie podatku VAT.

Rozliczenie kwartalne od stycznia 2017 r. możliwe jest tylko dla niektórych małych podatników czyli takich, u których:

• wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000euro. 
   

Oznacza to że, gdy wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku VAT) podatnika VAT nie przekroczy w 2016 r. kwoty 5.157.000 zł, to przedsiębiorca będzie mógł mieć status małego podatnika w 2017 roku.

• prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, zarządzającego alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będącego agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu – jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 000 euro.

Dodatkowe ograniczenia wprowadzone zostały od tego roku w art. 99 ust. 3a ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z jego treścią ustawodawca nie zezwala na rozliczenia za okresy kwartalne dla małych podatników którzy:

• Zostali zarejestrowani przez naczelnika urzędu skarbowego jako podatnicy VAT czynni przez okres 12 miesięcy począwszy od miesiąca, w którym dokonana została rejestracja.
• w danym kwartale lub w poprzedzających go 4 kwartałach dokonali dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do ustawy (towary wrażliwe, system odwróconego obciążenia), chyba że łączna wartość tych dostaw bez kwoty podatku nie przekroczyła, w żadnym miesiącu z tych okresów, kwoty 50 000 zł.

Na koniec warto wspomnieć, że obecnie organy podatkowe weryfikują podmioty, które zamierzają rozliczać podatek vat w swojej działalności przed ich formalną rejestracją. Celem jest walka z podmiotami, które nastawione są np. na wprowadzanie do obrotu "pustych" faktur lub wyłudzenia zwrotu podatku. Niemniej jednak często odbija się to także na tych podmiotach, które takich zamiarów nie mają.

Oceń artykuł:

Dodałeś ocenę, dziękujemy.