Co przedsiębiorca powinien wiedzieć o urlopach?

27.06.2018 Kadry i HR
Oceń 0.00/5 (0)

Wypoczynkowy, bezpłatny, macierzyński i ojcowski … To tylko kilka z rodzajów urlopów, które przysługują wszystkim osobom zatrudnionym w ramach umowy o pracę. Jakie informacje na temat urlopów powinien znać każdy przedsiębiorca? Jakie są ich rodzaje oraz zasady przyznawania? Czy pracownik może zrezygnować z urlopu, a pracodawca oddelegować na niego przymusowo?

Urlop wypoczynkowy

 

Urlop wypoczynkowy jest najpopularniejszą formą urlopu. Jest jednym z przywilejów, którego brakuje osobom prowadzącym działalność, gdyż przysługuje jedynie zatrudnionym w ramach umowy o pracę (na okres próbny, czas określony i nieokreślony). W ramach umowy o dzieło nie przysługuje urlop wypoczynkowy, gdyż nie są od niej odprowadzane składki ZUS. Osoby pracujące w ramach umowy zlecenia mogą jedynie spróbować dogadać się ze zleceniodawcą, aby dodać do umowy zapis o możliwych dniach wypoczynku.
 

Limit urlopu wypoczynkowego jest zależny od kilku czynników:

  • Staż pracy
    Pracownikom zatrudnionym krócej niż 10 lat przysługuje 20 dni urlopu, natomiast pracownikom zatudnionym powyżej 10 lat przysługuje 26 dni.
  • Czy jest to pierwsza umowa o pracę?
    W ramach pierwszej umowy o pracę, prawo do urlopu otrzymujemy po każdym przepracowanym miesiącu w wymiarze 1/12 urlopu przysługującego po przepracowaniu roku. Następnie prawo do kolejnych urlopów zdobywamy standardowo, z początkiem każdego nowego roku kalendarzowego.Przykładowo, jeżeli mój staż pracy wynosi mniej niż 10 lat - przysługuje mi 20 dni urlopu, więc po zawarciu pierwszej w życiu umowy o pracę, przez rok uzyskam co miesiąc prawo do 1,66 dnia wolnego. Z początkiem następnego roku kalendarzowego, będzie mi przysługiwało już 20 dni „z góry”.
  • Niepełny etat
    W przypadku niepełnego etatu, wymiar urlopu ustalany jest proporcjonalnie do czasu pracy. Np. pół etatu oznacza 10 lub 13 dni urlopu, ćwierć etatu z kolei 5 lub 6,5 dnia urlopu.
ważne
Niewykorzystany urlop przedsiębiorca ma obowiązek udzielić pracownikowi do końca marca następnego roku kalendarzowego.
ważne
Pracodawca może przerwać urlop pracownika i wezwać go do pracy tylko wtedy, kiedy jego obecność jest konieczna, a okoliczności nie zostały zaplanowane. Wtedy pracodawca ponosi wszelkie koszty związane z powrotem pracownika z urlopu (np. koszt biletów lotniczych).

Urlop „na żądanie”

 

Jest to forma urlopu przydatna w niespodziewanych sytuacjach lub aby móc załatwić prywatne sprawy w konkretnym dniu. Pracownikowi przysługują maksymalnie 4 dni takiego urlopu. Nie są to jednak dodatkowe dni - urlop „na żądanie” wykorzystuje pulę dni przysługujących w ramach urlopu wypoczynkowego. Pracownik powinien zgłosić prośbę o udzielenie takiego urlopu najpóźniej w dniu, w którym chce go wykorzystać, ale przed rozpoczęciem pracy. Taką informację można przekazać np. telefonicznie, e-mailem czy za pośrednictwem innej osoby. Pracodawca ma prawo nie zgodzić się na jego udzielenie. Niewykorzystany urlop na żądanie nie sumuje się - co roku pracownikowi przysługują zawsze 4 dni.

 

Urlop bezpłatny

 

Pracownicy decydują się na urlop bezpłatny np. w przypadku różnych sytuacji losowych, które uniemożliwiają im pracę. Inne powody to również chęć dłuższego odpoczynku od pracy, wyjazd za granicę, na studia czy podjęcie pracy u innego pracodawcy. Pracownik nie otrzymuje za niego wynagrodzenia, ale nadal pozostaje w zatrudnieniu. Zatem pracodawca nie może w trakcie jego trwania wypowiedzieć pracownikowi umowy. Urlop bezpłatny jest udzielany na pisemny wniosek pracownika i nie wlicza się on do stażu pracy. Zgoda na udzielenie tego urlopu zależy wyłącznie od pracodawcy, który wniosek pracownika przechowuje w części B jego akt osobowych.

ważne
W przypadku, gdy urlop trwa dłużej niż 30 dni - wtedy pomniejsza się wymiar urlopu wypoczynkowego o cały okres urlopu bezpłatnego. W przypadku, gdy trwa on dłużej niż 3 miesiące - pracodawca ma prawo do odwołania z niego pracownika (z przyczyn istotnych dla firmy).

 Urlop macierzyński

 

Z tytułu narodzin dziecka na przywileje mogą liczyć wszystkie kobiety. Co prawda urlop macierzyński przysługuje tylko tym, które zatrudnione są w ramach umowy o pracę, jednak zasiłek macierzyński mogą pobierać wszystkie mamy, które (np. dobrowolnie w ramach umowy zlecenia) miały odprowadzaną składkę na ubezpieczenie chorobowe. Jest to rodzaj urlopu, który ma na celu dbać o zdrowie i komfort kobiety w ciąży. Poza przygotowaniem do porodu i rekonwalescencją obejmuje również opiekę nad dzieckiem w pierwszym okresie życia. Długość urlopu uzależniona jest od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie. W przypadku urodzenia jednego dziecka jest to 20 tygodni, natomiast mamy bliźniaków mogą liczyć na 31 tygodni urlopu.Co ważne, część urlopu (nie więcej jednak niż 6 tygodni) można wykorzystać jeszcze przed porodem. Do urlopu macierzyńskiego ma również prawo pracownica, która wychowuje adoptowane dziecko (występując z wnioskiem o przysposobienie go). Każda pracująca matka ma możliwość przekazania części urlopu macierzyńskiego ojcu dziecka po upływie 14 tygodni od porodu lub 8 tygodni od porodu, jeśli nie może ona funkcjonować samodzielnie.

ważne
Podczas podstawowego urlopu macierzyńskiego, kobieta otrzymuje 100% wynagrodzenia. Kwota ta ulega zmianie, jeśli mama zdecyduje się na urlop rodzicielski - w jego trakcie otrzyma wówczas 60% wynagrodzenia, chyba, że nie później niż w ciągu 14 dni po porodzie wystąpi do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie zarówno urlopu macierzyńskiego jak i urlopu rodzicielskiego, wtedy zasiłek macierzyński za te urlopy wynosić będzie 80% wynagrodzenia.

Urlop rodzicielski

 

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, przychodzi czas na możliwość skorzystania z urlopu rodzicielskiego. Jego wymiar również zależy od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie i wynosi 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka oraz 34 tygodnie, gdy na świat przyjdzie więcej niż jedno dziecko. Aby skorzystać z tego rodzaju urlopu, należy najlepiej w ciągu 21 dni od porodu złożyć pracodawcy odpowiedni wniosek - wtedy pracownik przez cały okres pobierania zasiłku macierzyńskiego będzie otrzymywał tę samą wysokość świadczenia. Można wykorzystać go jednorazowo lub w 4 częściach, nie później niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Na urlopie rodzicielskim mogą przebywać oboje rodziców jednocześnie.

 

Urlop ojcowski

 

Trwa on 2 tygodnie i może zostać wykorzystany w całości lub dwóch równych częściach jedynie przez ojca (nie można przenieść praw do tego urlopu na matkę dziecka). Można z niego skorzystać do ukończenia przez dziecko 2 roku życia. Urlop ojcowski udzielany jest na pisemny wniosek ojca dziecka, nie krócej niż 7 dni przed jego planowanym rozpoczęciem.

 

Urlop wychowawczy

 

Jest szansą dla mam, które nie chcą posyłać dziecka do żłobka, a spędzić z nim więcej czasu w domu. Minusem w tym wypadku jest jednak brak wynagrodzenia za ten okres. Urlop tego rodzaju przysługuje osobom zatrudnionym co najmniej 6 miesięcy i jest bezpłatny, jednak wlicza się do stażu pracy, a składki na ubezpieczenie opłacane są z budżetu państwa. Może on trwać maksymalnie 3 lata (jeden rodzic może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy, a drugi co najmniej 1 miesiąc) i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia (lub 18 roku życia, jeśli dziecko jest niepełnosprawne). Udziela się go na wniosek pracownika (na 2 tygodnie przed planowanym rozpoczęciem urlopu) i w nie więcej niż 5 częściach. Istnieje możliwość łączenia pracy z urlopem wychowawczym w wymiarze nie większym niż pół etatu (praca nie może kolidować z opieką nad dzieckiem).

 

Urlop okolicznościowy

 

Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia krótkich urlopów okolicznościowych w przypadku ważnych wydarzeń rodzinnych i życiowych pracownika. Np. w razie ślubu dziecka pracownika lub zgonu i pogrzebu siostry, brata, teściowej, teścia, babci, dziadka lub innej osoby będącej pod opieką pracownika - przysługuje 1 dzień urlopu okolicznościowego. 2 dni otrzymuje pracownik, któremu urodzi się dziecko, bierze własny ślub lub w przypadku zgonu i pogrzebu jego małżonka, dziecka, ojca/ojczyma, matki/macochy.

 

Opieka nad dzieckiem

 

Każdemu pracownikowi wychowującemu dziecko do 14. roku życia przysługuje urlop wynikający z opieki nad nim w wymiarze do 16 godzin (lub 2dni) płatnego zwolnienia od pracy. Dotyczy to zarówno matek jak i ojców. Pracownik składający pierwszy wniosek o udzielenie takiego urlopu, musi określić, czy zamierza z niego skorzystać w dniach czy godzinach. Są to dodatkowe dni(ponad 20 lub 26 dniowy wymiar urlopu wypoczynkowego), które przysługują pracującym rodzicom.

 

Urlop na poszukiwanie pracy

 

Jeśli pracodawca wypowie pracownikowi umowę o pracę z zachowaniem co najmniej dwutygodniowego okresu wypowiedzenia, to pracownik ma prawo skorzystać z płatnego urlopu na poszukiwanie pracy. Jeśli jego okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie lub miesiąc - może liczyć na 2 wolne dni robocze. Jeśli okres wypowiedzenia to 3 miesiące - wtedy pracownikowi przysługują 3 dni robocze na szukanie nowej pracy.

 

Urlop szkoleniowy

 

Ten rodzaj urlopu przysługuje pracownikom, który podnoszą swoje umiejętności i kompetencje zawodowe za zgodą (lub z inicjatywy) pracodawcy. Może wynosić 6 dni - dla pracownika przygotowującego się do egzaminu maturalnego, zawodowego lub eksternistycznego (np. w liceach dla dorosłych) lub 21 dni - przeznaczone na napisanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i podejście do egzaminu dyplomowego. Urlop szkoleniowy nie pomniejsza urlopu wypoczynkowego.

 

Utrata praw do urlopu

 

Pracownik może utracić prawo do urlopu tylko w przypadku śmierci lub w wyniku przedawnienia roszczenia. Przedawnienie prawa do urlopu ma miejsce po upływie 3 lat od dnia, w którym stało się wymagalne. Jeśli pracownik od 5 lat nie korzystał z urlopu, gdyż pracodawca - niezgodnie z Kodeksem pracy - nie udzielił mu go, może on wnieść do sądu pracy pozew o udzielenie mu zaległego i należnego urlopu wypoczynkowego. Jeśli urlop przedawnia się z upływem 3 lat, to pracownikowi w tej sytuacji będzie należał się urlop wypoczynkowy za trzy, a nie pięć lat.

 

Czy pracodawca może zmusić pracownika do wykorzystania urlopu?

 

Zgodnie z Kodeksem pracy, wykorzystanie urlopu jest uprawnieniem przysługującym wyłącznie pracownikowi. Mimo to, pracodawca i tak ma duży wpływ na urlop pracownika, gdyż to po jego stronie leży ostateczna zgoda lub odmowa na urlop w wybranym terminie. Ma również prawo przerwać go w ważnych okolicznościach. Nie może jednak decydować samodzielnie o jego terminie. Przed takimi praktykami ma chronić przepisowy plan urlopów, sporządzany corocznie przez pracodawcę w konsultacji z pracownikami. Urlop wypoczynkowy to prawo, a nie obowiązek pracownika.

 

Dominika Głowacka

#Ikonto Biznes

Chcesz uzyskać dostęp do tego materiału?

Zarejestruj lub zaloguj się na portalu zafirmowani.pl i dołącz do społeczności firm!
Będziesz mógł promować swoją firmę i otrzymasz bezpłatny dostęp do:

Aplikacji księgowej online

Kontaktów z ekspertami, artykułów i materiałów video

Bazy edytowalnych dokumentów niezbędnych w firmie

Specjalnych ofert i rabatów

Chcesz mieć nieograniczony dostęp do wszystkich materiałów i funkcjonalności naszego portalu Zafirmowani.pl?

Załóż rachunek w Alior Banku i korzystaj ze wszystkich możliwości portalu!

Strona wykorzystuje pliki cookies. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień przeglądarki oznacza, że będą one umieszczane na Twoim urządzeniu. Dowiedz się, jak możesz zmienić te ustawienia i uzyskaj dodatkowe informacje o wykorzystaniu plików cookies