Mediacja jako alternatywna forma rozwiązywania sporów gospodarczych

Anna Bagińska radca prawny
firma: Inicjatywa Mikro sp. z o.o.

Zastanawiasz się jak skutecznie i szybko rozwiązać spór z kontrahentem? Obawiasz się kosztownego postępowania sądowego, które może toczyć się latami ? Skorzystaj z mediacji!

W tym roku Międzynarodowy Dzień Mediacji przypada na 20 października, z tej okazji Ministerstwo Sprawiedliwości organizuje Tydzień Mediacji w terminie od 17 do 22 października.

Od 1 stycznia 2016 r. polski ustawodawca wprowadził szereg zmian, które mają na celu spopularyzowanie idei alternatywnego rozwiązywania sporów.

„W ostatnich latach obserwowany jest wzrost liczby spraw gospodarczych kierowanych do sądów powszechnych. O ile sam wzrost liczby sporów jest zrozumiały, ponieważ towarzyszy wzrastającej aktywności gospodarczej społeczeństwa, to jednak brak jest wystarczająco rozwiniętego systemu pozasądowych metod rozwiązywania konfliktów, który mógłby stanowić szybszą i tańszą alternatywę dla rozstrzygania spraw na drodze sądowej” – tak rozpoczyna się uzasadnienie projektu ustawy. Kodeks postępowania cywilnego w zakresie regulacji dotyczącej mediacji i postępowań pojednawczych, która  zakłada gruntowne zrewolucjonizowanie i wypromowanie  idei alternatywnego rozwiązywania sporów.

Proces mediacji w sprawach cywilnych został wprowadzony do polskiego sytemu prawnego w lipcu 2005 r. Mediację można stosować zarówno poza postępowaniem sądowym, jak również w ramach procedury przed sądem. Jednakże przed skierowaniem jakiejkolwiek sprawy na drogę postępowania sądowego już w pozwie należy dokładnie wskazać szczegółowe informację, czy strony sporu podjęły jakiekolwiek kroki zmierzające do mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązywania zaistniałego sporu. Jeżeli nie podjęto tego rodzaju czynności mających na celu ugodowe zakończenie sporu, należy to szczegółowo wskazać w pozwie.

W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, iż: „Rola sędziów i sądów w zakresie upowszechniania kultury polubownego rozwiązywania sporów w społeczeństwie jest nie do przecenienia, mając na uwadze autorytet i możliwą siłę oddziaływania. Jest wielce pożądane, aby sądy szerzej informowały strony o możliwościach i korzyściach związanych z mediacją. Informacje przekazywane stronom przyczynią się do zwiększenia liczby postępowań mediacyjnych. Jak wynika z doświadczeń krajów, gdzie mediacje są częściej stosowane, na początkowym etapie rozwoju mediacji to właśnie sądy i sędziowie najskuteczniej promowali mediację poprzez udzielanie informacji o niej oraz przez kierowanie stron do mediacji”.

Podstawowe zasady mediacji

Z mediacji sądowej oraz pozasądowej mogą skorzystać zarówno duże podmioty gospodarcze, jak również osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej.

Najogólniej rzecz ujmując: mediacja jest sprawowaniem kontroli i zarządzaniem nad prowadzonymi przez strony negocjacjami przez niezależnego mediatora w zakresie zaistniałego sporu na tle stosunków gospodarczych. Podstawowym atutem jest możliwość nawiązania dyskusji pomiędzy dwoma niezależnymi stronami, wyjaśnienie istoty problematycznego zagadnienia, które z perspektywy każdej ze stron wygląda odmiennie oraz wszelkich okoliczności towarzyszących argumentacji stron, w obecności neutralnej osoby w postaci mediatora. Rozpoczęcie procesu mediacyjnego nie oznacza obligatoryjnego zobowiązania do zawarcia ugody.

Prawo unijne (artykuł 3. dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/52/EC z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych) tak oto definiuje przedmiot niniejszej publikacji: „mediacja oznacza zorganizowane postępowanie o dobrowolnym charakterze, bez względu na jego nazwę lub określenie, w którym przynajmniej dwie strony sporu próbują same osiągnąć porozumienie w celu rozwiązania ich sporu, korzystając z pomocy mediatora. Postępowanie takie może zostać zainicjowane przez strony albo może je zaproponować lub zarządzić sąd(…)”.

Podstawowym założeniem jest dobrowolność tej metody rozwiązywania sporów. Strony mediacji pozostają w pełni autonomiczne, co oznacza, iż posiadają atrybut pełnej swobody w kształtowaniu stosunku prawnego.  Z punktu widzenia stosunków gospodarczych ważna jest także informacja, potwierdzająca niewątpliwą skuteczność mediacji, a mianowicie wszczęcie postępowania mediacyjnego przerywa bieg terminu przedawnienia roszczenia.

Jak przebiega mediacja ?

1.Rozpoczęcie mediacji odbywa się:

• na podstawie umowy o mediację, która powinna szczegółowo określać zarówno osobę mediatora jak i przedmiot mediacji lub sposób wyboru mediatora.
• poprzez wydanie przez sąd postanowienia o skierowaniu zaistniałego sporu stron do mediacji. Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania.
• poprzez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złoży wniosek o wszczęcie mediacji.  Wniosek o przeprowadzenie mediacji zawiera oznaczenie stron, dokładnie określone żądanie, wskazanie wszelkich okoliczności na uzasadnienie żądania. Mediacji nie prowadzi się jeżeli strona w terminie tygodnia od momentu ogłoszenia lub doręczenia postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.

2. Z przebiegu postępowania mediacyjnego sporządza się protokół, który określa wspólnie wypracowane stanowisko mediacji.

3. Ugoda wypracowana przez strony podlega zatwierdzeniu przez sąd.

Poufność mediacji

Obawiasz się, że tajemnice handlowe Twojego przedsiębiorstwa są narażone na ujawnienie w trakcie postępowania? Niepotrzebnie! Cały przebieg mediacji jest całkowicie poufny. Tajemnicą mediacji objęte są nie tylko strony i mediator ale także wszystkie inne osoby biorące udział w postępowaniu mediacyjnym. Co więcej, w razie zerwania procedury mediacyjnej lub braku wypracowania wspólnego stanowiska żadna ze stron nie może wykorzystać jakichkolwiek kwestii poruszanych w trakcie mediacji. 

Mediator

Mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych; mediatorem nie może być sędzia.

Przytaczając prawo unijne  (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/52/EC z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych): „mediator oznacza osobę trzecią, do której zwrócono się o to, aby przeprowadziła mediację w sposób skuteczny, bezstronny i kompetentny, bez względu na jej nazwę lub zawód wykonywany w danym państwie członkowskim oraz sposób jej wyznaczenia lub formę, w której zwrócono się do niej o przeprowadzenie mediacji”. Podstawowym celem mediatora jest pomoc w zakresie szczegółowego ustalenia spornej kwestii, jak również omówienie i ustalenie takich warunków i zasad, które będzie w pełni chroniło i pozwalało na uwzględnienie interesu każdej ze Stron zainicjowanego sporu. W umowie o mediacji strony mogą wskazać osobę mediatora, która w razie powstałego sporu będzie miała kompetencję do pomocy w rozwiązaniu sporu.

W przypadku spraw, które już toczą się przed sądem sędzia powinien  zawsze  dążyć do ugodowego załatwienia sprawy, a zawarcie ugody będzie w tej sprawie dopuszczalne, mediator zostanie wybrany przez skład orzekający spośród listy stałych mediatorów. W każdym przypadku mediator powinien na wszystkich etapach postępowania zachować daleko idącą bezstronność oraz neutralność przy prowadzeniu swoich czynności. Co więcej, nowelizacja dała możliwość zarówno uczelniom jak i organizacjom pozarządowym prowadzenie list mediatorów, jak również tworzyć ośrodki mediacyjne.

Dane historyczne

Z uzasadnienia nowelizacji wynika, iż z badań ankietowych przeprowadzonych na początku 2013 r. wśród osób prowadzących działalność gospodarczą poziom wiedzy o funkcjonowaniu alternatywnych metod rozwiązywania sporów jest bardzo niski. W związku z tym położono nacisk na zwiększenie zaangażowania sędziów i sądów w zakresie informowania stron postępowań cywilnych o możliwościach oraz przede wszystkim korzyściach związanych z mediacją oraz nakłaniania stron do polubownego rozwiązania sporu. Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej zobowiązana jest do zagwarantowania dostępności usług mediacyjnych oraz do stałego prowadzenia w sposób systemowy działań mających na celu popularyzację mediacji.

Liczba spraw oczekujących na rozpatrzenie w sądach, długotrwałość i koszty związane z postępowaniem sądowym, przy wzrastającej świadomości swoich uprawnień wśród obywateli powodują, że wybór polubownego sposobu rozwiązania konfliktu powinien stać się realną i atrakcyjną alternatywą wobec skierowania sprawy do sądu powszechnego. Oczekiwanymi rezultatami proponowanej nowelizacji jest zmniejszenie wpływu spraw do sądów, a tym samych skrócenie czasu trwania postępowań sądowych oraz obniżenie kosztów procesu, zarówno po stronie obywateli, jak i po stronie państwa. Nowelizacja nie wprowadza nowej instytucji prawnej, a jedynie poszerza zakres spraw podlegających ocenie sądu przez rezygnację z wymogu uprzedniej zgody. Uzasadnione jest umożliwienie sądom szerszego i bardziej elastycznego stosowania zasady zawinienia przy rozliczaniu kosztów procesu. Nowe brzmienie przepisu powinno stanowić dla stron impuls do poważniejszego traktowania mediacji i częstszego podejmowania prób polubownego rozwiązania sporu. (cyt. uzasadnienie projektu ustawy).

Z badań udostępnionych przez Wydział Statystycznej Informacji Zarządczej, Departament Strategii i Funduszy Europejskich Ministerstwa Sprawiedliwości, wynika, iż na przełomie ostatnich lat znacząco wzrosła liczba spraw kierowanych na postępowanie mediacyjne:

• Mediacja sądowa

Ilość spraw przed Sądami Rejonowymi wygląda następująco:

- w 2014 r. Sąd skierował na mediację 1 834 spraw, z czego tylko 586 zakończyło się spisanym protokołem,

- w 2015 r. Sąd skierował na mediację 4 138 spraw, z czego tylko 1 105 zakończyło się spisanym protokołem. 

Zalety mediacji

Zachęcenie przedsiębiorców do korzystania z alternatywnych form rozwiązywania sporów gospodarczych niewątpliwie pozwoli na ich oszczędność czasu, środków finansowych w porównaniu z tradycyjną formą prowadzenia postępowania sądowego. Strony mają pełną kontrolę nad przebiegiem całej procedury. Postępowanie mediacyjne jest także zdecydowanie mniej stresujące, nie jest  sformalizowane, a jego zakończenie pozwala na  kontynuację i dalsze prowadzenie stosunków handlowych z drugą stroną obrotu gospodarczego. Wynik mediacji jest postrzegany jako wspólnie wypracowane stanowisko, gdzie głos żadnej ze stron nie pozostaje bez znaczenia.

Międzynarodowy Dzień Mediacji

W tym roku Międzynarodowy Dzień Mediacji przypada na dzień 20 października, natomiast Tydzień Mediacji odbędzie się w dniach 17-22 października. Oba projekty będą przebiegały pod hasłem „Masz prawo do mediacji”. Koncepcja tegorocznych obchodów opiera się przede wszystkim na włączeniu środowisk lokalnych do działań prowadzonych przez koordynatorów ds. mediacji w sądach powszechnych, a także prezesów sądów i sędziów, oraz na współpracy pomiędzy ośrodkami mediacyjnymi, praktykami wymiaru sprawiedliwości i Ministerstwem Sprawiedliwości (źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości; www.ms.gov.pl).

Oceń artykuł:

Dodałeś ocenę, dziękujemy.