Dlaczego warto założyć stowarzyszenie?

Rafał Wąsowicz dziennikarz
firma: Pro Mater Polonia / Eco-drive.pl

Stowarzyszenia należą do grupy organizacji pozarządowych, które mogą korzystać z szeregu konkursów grantowych i dofinansowań przeznaczonych tylko i wyłącznie dla tego sektora. Kiedy już je założymy, musimy zdawać sobie sprawę, że wiążą się z tym nie tylko profity, ale i obwiązki.

Najważniejszym zadaniem jest określenie zasad działania i celu dla stowarzyszenia

Znajdą się one w najważniejszym dokumencie - statucie, który będzie stanowił swoistą namiastkę „konstytucji” dla stowarzyszenia. To właśnie w nim będą zawarte na piśmie i potwierdzane prawnie zasady funkcjonowania naszej organizacji. Warto więc nad jego treścią zastanowić się jeszcze przed zwołaniem zebrania założycielskiego. Na jego podstawie będziemy bowiem funkcjonować przez kolejne lata, a czasami i dziesięciolecia.

W statucie musimy zawrzeć najważniejsze informacje dotyczące nowo powstającego stowarzyszenia. Musimy w nim odpowiedzieć na pytania: dla kogo działa stowarzyszenie, jakie są jego cele, jakie działania może prowadzić, jakie kompetencje mają mieć władze stowarzyszenia i w końcu skąd może pochodzić majątek stowarzyszenia?

Statut powinien informować również o tym, jaką działalność statutową prowadzi stowarzyszenie. Będzie on jednocześnie źródłem informacji dla innych, np. dla potencjalnych grantodawców czy sponsorów. Z tego dokumentu nasi dobroczyńcy dowiedzą się m.in. czym zajmuje się stowarzyszenie, co i w jaki sposób może robić, jaka jest jej struktura wewnętrzna, czy prowadzi działalność gospodarczą i jakiego rodzaju, kto może podpisywać umowy w jej imieniu.

Oczywiście warto spróbować napisać statut samodzielnie „inspirując” się niejako podobnymi dokumentami innych stowarzyszeń. Nie powinno nam to sprawić większych trudności, a zyskamy pewność, że znajdą się w nim wszelkie ważne kwestie i uwagi przyszłych członków założycieli stowarzyszenia.

Choć działalność statutowa stowarzyszenia jest działalnością not for profit, konkretne zadania mogą być realizowane zarówno w ramach nieodpłatnej, jak i odpłatnej działalności statutowej pożytku publicznego. Co to oznacza? Na przykład, jeśli „Stowarzyszenie Miłośników Starych Samochodów wydaje katalog samochodowy, to może oczywiście rozdać go za darmo (działalność nieodpłatna). Może jednak taki katalog sprzedać po kosztach bezpośrednich. To znaczy za tyle, za ile go wydano (działalność odpłatna). Jeśli koszt bezpośredni produkcji jednego katalogu wynosi 200 zł (m. in. wynagrodzenie dla autora zdjęć, skład, druk, dystrybucja, itp.), to w ramach odpłatnej działalności można go sprzedać również za 200 zł.

Wracając jednak do statutu. Jego szkic koniecznie prześlijmy do wglądu członkom założycielom stowarzyszenia jeszcze przed pierwszym zebraniem. Wszystko po to by „wyłapać” ewentualne różnice zdań. Następnie wyjaśnić sporne czy kontrowersyjne treści, a ostateczną wersję przedstawić w trakcie spotkania. Wtedy następuje głosowanie za przyjęciem statutu - jego zatwierdzenie musi mieć bowiem miejsce na zabraniu założycielskim.

Tak jak wspomnieliśmy w zebraniu założycielskim musi wziąć udział co najmniej siedem osób. Staną się one członkami założycielami danego stowarzyszenia. Dobrym pomysłem jest zaproszenie większego grona osób. Może się bowiem okazać, że z przyczyn losowych ktoś nie dotrze na spotkanie, będziemy mieli więc ewentualne zastępstwo. Żeby zebranie przebiegało sprawnie należy wcześniej ustalić różne szczegóły organizacyjne. Naturalnie wybrać miejsce i ustalić termin zebrania, znaleźć osobę, która sprawnie poprowadzi zebranie, a także osobę, która spisze protokół z zebrania i przygotuje niezbędne dokumenty.

Pierwsze zebranie: co trzeba przygotować

Na zebraniu założycielskim musimy przedstawić projekt statutu. Konieczna będzie także lista członków założycieli z ich danymi: imię i nazwisko; data i miejsce urodzenia; miejsce zamieszkania, własnoręczny podpis (bardzo ważne!). Zgodnie z art. 12 ustawy Prawo o stowarzyszeniach podaje się „miejsce zamieszkania", ale zdarza się, że KRS żąda podania adresu zameldowania. Prócz tych danych można na liście założycieli można podać numer dowodu osobistego, PESEL (obowiązek ich zamieszczenia nie wynika z ustawy Prawo o stowarzyszeniach, ale często sędziowie w KRS oczekują ich podania).

Co ważne taką listę możemy uzupełnić o brakujące informacje przed zebraniem lub w jego trakcie. Najlepiej, jeśli powyższy dokument zawiera także oświadczenie członków założycieli o: posiadaniu obywatelstwa polskiego, pełnej zdolności czynności prawnych i pełni praw obywatelskich (zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach). Listę trzeba przygotować w dwóch egzemplarzach, które składamy w KRS. Uczestnicy zebrania podpisują oba egzemplarze.

Kolejne dokumenty to teksty uchwał, które muszą być podjęte w trakcie zebrania:

• uchwała o powołaniu stowarzyszenia – uchwała nr 1;
• uchwała o przyjęciu statutu – uchwała nr 2;
• uchwała o wyborze zarządu – uchwała nr 3;
• uchwała o wyborze komisji rewizyjnej – uchwała nr 4

Można też podjąć uchwałę o wyborze komitetu założycielskiego (ale nie jest on wymagany) - uchwała nr 5. 

Uchwały wpisujemy do protokołu zebrania lub dołączamy jako załączniki do protokołu. Wszystkie uchwały stanowiące załączniki do protokołu zebrania podpisuje przewodniczący zebrania i protokolant (sekretarz). Wszystkie dokumenty należy przygotować w trzech egzemplarzach. Dwa składane są do sądu, a jeden zostaje w dokumentacji organizacji. Następny krok to rejestracja stowarzyszenia za którą odpowiada zarząd. Jego członkowie muszą wypełnić właściwe formularze oraz skompletować wymagane dokumenty i załączniki. Zarząd powinien też dopilnować, aby został spisany protokół z zebrania założycielskiego.

Fundacje i Stowarzyszenia: podobieństwa i różnice

Stowarzyszenia i fundacje to najpopularniejsze jednostki działające jako opp (organizacje pożytku publicznego). Działalność stowarzyszenia i fundacji może być podobna. Obie mogą przyjmować darowizny i dotacje oraz ubiegać się o status Organizacji Pożytku Publicznego. Obie muszą także prowadzić księgowość. - Mogą ponadto zatrudniać pracowników i mieć wolontariuszy. Podobnie w obu przypadkach ma się też kwestia podatków. Zarówno stowarzyszenie, jak i fundacja mają obowiązek płacenia podatku dochodowego od osób prawnych i korzystać ze zwolnień, jeżeli realizują cele wskazane w ustawie o tym podatku – wyjaśnia adwokat Bartosz Majda z Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka sp. p.

Musimy zdawać sobie jednak sprawę, że już ich forma prawna zasadniczo się różni. Widać je już w momencie powstania, gdzie założyciele: w przypadku stowarzyszenia to co najmniej siedmiu założycieli, tylko osoby fizyczne. W przypadku fundacji jest to – fundator (jeden lub kilku, zarówno osoby fizyczne, jak i prawne).

Kolejna ważna różnica to cel: stowarzyszenie – może obrać dowolny cel zgodny z prawem, niezarobkowy, gdzie celem może być wspieranie także własnych członków. Fundacja musi mieć cel zgodny z prawem, społecznie lub gospodarczo użyteczny, niezarobkowy, no i nie może wspierać swoich członków czy władz.

Tworząc: stowarzyszenie nie potrzebujemy żadnego majątku. Podstawą działania fundacji jest tzw. fundusz założycielski.

No i na koniec władze. Stowarzyszenie w swoich obowiązkach ma walne zgromadzenie lub zebranie członków, komisję rewizyjną, zarząd. W przypadku fundacji niezbędny jest tylko zarząd (np. prezes i wiceprezes) oraz nieobowiązkowo organ kontroli wewnętrznej.

– Fundacja ma dodatkowo obowiązek składania co roku sprawozdania z prowadzonej działalności wobec ministra wskazanego przez fundatora jako organ nadzoru. Ponadto, powinien corocznie składać sprawozdanie finansowe do urzędu skarbowego. Ten drugi obowiązek spoczywa również na stowarzyszeniu – kończy adwokat Bartosz Majda z Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka sp. p.

Co z małoletnimi i cudzoziemcami?

Zgodnie z prawem stowarzyszenia mogą tworzyć obywatele polscy, mający pełną zdolność do czynności prawnych (osoby, które ukończyły 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione) i nie pozbawieni praw publicznych (art. 3 ust. 1). Małoletni poniżej 16 lat może należeć do stowarzyszenia, jeśli wyrażą na to zgodę jego przedstawiciele ustawowi (np. rodzice), nie może jednak korzystać z biernego i czynnego prawa wyborczego. Natomiast małoletni w wieku 16-18 lat (mający ograniczoną zdolność do czynności prawnych) może należeć do stowarzyszenia oraz korzystać z biernego i czynnego prawa wyborczego, ale w składzie zarządu danego stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki (art. 3 ust. 2 i 3). Cudzoziemiec, niemający zameldowania na terytorium Polski, może wstąpić do stowarzyszenia, którego statut przewiduje taką możliwość. Cudzoziemcy, mający zameldowanie w naszym kraju, mogą tworzyć stowarzyszenia zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich (art. 4 ust. 1 i 2).

Organizacje pozarządowe – ta nazwa odwołuje się do pojęcia rządu (państwa) i podkreśla, „nierządowość” i niezależność – przynajmniej w sferze ideologii – tych organizacji. Jest przeniesieniem z języka angielskiego (non-govermental organizations), dlatego często również w Polsce używa się angielskiego skrótu NGO. Obiegowo przez organizacje pozarządowe rozumie się stowarzyszenia i fundacje, choć Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wprowadziła rozszerzoną definicję organizacji pozarządowej.

Podstawowe informacje, które powinny znaleźć się w statucie stowarzyszenia:

• Nazwa organizacji 
• Siedziba i teren działania
• Cele i sposoby ich realizacji
• Informacje o członkach stowarzyszenia (m.in. sposób nabycia, przyczyny utraty członkostwa, prawa i obowiązki członka)
• Informacje o władzach (m.in. rodzaje, sposób ich wyboru, kompetencje, tryb pracy)
• Informacja o wynagradzaniu członków zarządu za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją (jeśli stowarzyszenie przewiduje taką możliwość)
• Sposób podejmowania decyzji, czyli warunki ważności uchwał
• Źródła majątku, czyli informacje o tym, skąd stowarzyszenie będzie miało pieniądze na działalność (sposób uzyskiwania środków i płacenia składek członkowskich)
• Sposób reprezentowania stowarzyszenia, w szczególności zaciągania zobowiązań majątkowych
• Zasady wprowadzania zmian w statucie
• Sposób rozwiązania się stowarzyszenia

Najlepszym sposobem jest przy tym „zainspirowanie się” istniejącymi już statutami fundacji, które często są udostępniane na stronach podobnych organizacji. Możemy też poszukać wśród znajomych członków fundacji i poprosić ich o udostępnienie statutu. Do tego w internecie łatwo znaleźć poradniki zawierające opis stworzenia statutu fundacji. Zazwyczaj okazuje się, że stworzenie takiego dokumentu nie jest aż tak bardzo skomplikowane. Oczywiście napisany przez nas statut koniecznie musimy pokazać prawnikowi, by fachowym okiem ocenił jego zawartość merytoryczną – zaznacza Marcin Łasiński wiceprezes fundacji Pro Mater Polonia.

Sądowy wpis do KRS

Koszty założenia fundacji: koszty podpisania aktu fundacyjnego, koszty rejestracji fundacji w KRS, koszty ponoszone w trakcie prowadzenia fundacji.

Koszty podpisania aktu fundacyjnego

Jest to koszt opłaty pobranej przez notariusza za sporządzenie takiego dokumentu. Jest ona uzależniona od wartości funduszu założycielskiego. Maksymalne stawki taksy notarialnej zostały określone przez rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej oraz wynoszą od następujących wartości:

Koszty rejestracji fundacji w KRS

Od wniosku o zarejestrowanie fundacji pobiera się opłatę w wysokości 250 zł, chyba że dotyczy on jednocześnie wpisu do rejestru przedsiębiorców, to opłata ta wynosi 500 zł. Dodatkowa należy uiścić opłatę za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, która wynosi 100 zł.

Koszty ponoszone w trakcie prowadzenia fundacji

W tym miejscu należy wyróżnić koszty związane ze zmianami wprowadzanymi do wpisu w KRS dotyczącego fundacji, które każdorazowo wynoszą 150 zł. Inne koszty są natomiast związane m.in. z obsługą księgową, założeniem oraz obsługą konta bankowego, wynajmem lokalu.

Opracowanie statutu

Dodatkowo, statut może zawierać postanowienia fakultatywne, które zależą od woli fundatora, które przykładowo mogą dotyczyć: prowadzenia działalności gospodarczej, dopuszczalności połączenia fundacji z inna fundacja, zmiany celu statutu, tworzenie innych organów obok zarządu. Tworząc statut fundator powinien pamiętać, że musi on być zgodny z aktem fundacyjnym. Ponadto, ustawa o fundacjach przewiduje możliwość utworzenia statutu przez inną osobę fizyczną czy prawną, jeśli fundator upoważni je do takiej czynności.

Oceń artykuł:

Dodałeś ocenę, dziękujemy.