Ślad węglowy MŚP w kontekście unijnych dyrektyw oraz wymagań rynkowych

Adam Ślusarz Starszy specjalista ds. marketingu
firma: Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.

Piotr Krysik Ekspert ds. efektywności energetycznej
firma: Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.

Wprowadzenie obowiązków sprawozdawczych związanych z raportowaniem emisji gazów cieplarnianych będzie oddziaływać nie tylko na duże firmy. MŚP, które ze swoimi produktami lub usługami znajdują się w łańcuchu dostaw większych przedsiębiorstw, powinny zapoznać się z pojęciem śladu węglowego i zaplanować działania związane z wprowadzeniem w swoich organizacjach zasad zrównoważonego rozwoju. Zielona transformacja energetyczna to nie tylko obowiązki, ale przede wszystkim szansa na rozwój.

Dyrektywy unijne dot. raportowania niefinansowego

10 listopada 2022 roku Parlament Europejski przyjął dyrektywę o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju CSRD (ang. Corportate Sustainbility Reporting Directive). Od tego momentu Polska ma 18 miesięcy na implementację zapisów dyrektywy do krajowego ustawodawstwa (w przypadku Polski jest to ustawa o rachunkowości). Dyrektywa CSRD nakłada obowiązek sprawozdawczy ujawniania śladu węglowego w raportach ESG na wszystkie duże oraz niektóre średnie i małe przedsiębiorstwa. Ślad węglowy stanowi jeden z kluczowych wskaźników środowiskowych w raportach niefinansowych.

Małe i średnie przedsiębiorstwa będą musiały obowiązkowo przygotowywać raporty niefinansowe już w 2027 roku (za rok obrotowy 2026). Będzie to dotyczyć podmiotów notowanych na rynkach regulowanych, które przekraczają 2 z 3 poniższych kryteriów:

• Suma bilansowa 350 tys. Euro
• Obroty netto 700 tys. Euro
• Średnia liczba pracowników w roku budżetowym: 10 osób
   

Czym jest ślad węglowy?

Termin „ślad węglowy” oznacza całkowite emisje gazów cieplarnianych związane z określoną osobą, przedsiębiorstwem, wydarzeniem lub produktem. Jest miarą wpływu, który wywołuje określony proces lub produkt na zmiany klimatyczne. Mierzy się go zwykle w tonach ekwiwalentu dwutlenku węgla w ciągu roku.

Ślad węglowy obliczany jest dla wszelkich aktywności, z którymi związane jest zużycie energii, procesów które mogą uwalniać gazy cieplarniane do atmosfery, a także dla zużycia materiałów i produktów. Obliczenia emisji gazów cieplarnianych wykonuje się w oparciu o normę ISO 14067 oraz na podstawie metodologii Greenhouse Gas Protocol, zgodnie z którą emisje ujawnia się dla trzech zakresów.

Zakres 1 obejmuje emisje bezpośrednie gazów cieplarnianych, powstałe w wyniku:

• Zużycia paliw w źródłach stacjonarnych bądź mobilnych będących własnością spółki bądź przez nią nadzorowanych (na przykład emisje związane ze spalaniem paliw w kotłach i pojazdach),
• Realizowanych procesów produkcyjnych i technologicznych, w tym ulatniających się do atmosfery czynników chłodniczych.
   

Zakres 2 obejmuje emisje pośrednie powstałe w wyniku zużywania:

• Energii elektrycznej,
• Ciepła i chłodu sieciowego,
• Pary technologicznej,
   

zakupionych przez organizację. Fizycznie emisja ta powstaje poza granicami przedsiębiorstwa.

Zakres 3 obejmuje inne pośrednie emisje powstałe w całym łańcuchu wartości, na przykład w wyniku:

• Zakupu surowców lub półproduktów,
• Zagospodarowania odpadów,
• Transportu surowców oraz produktów,
• Podróży służbowych pracowników,
• Użytkowania produktów przez końcowych użytkowników itp.
   

W zakresie trzecim mamy do czynienia z 15 kategoriami, które zostały podzielone na produkcję i przygotowanie dóbr i usług  (upstream) oraz dystrybucję i użytkowanie gotowych produktów (downstream).

Udział MŚP w światowym łańcuchu dostaw

Czy to oznacza, że MŚP mają jeszcze kilka lat na przygotowanie się do raportowania niefinansowego? Niekoniecznie. Wielkość emisji gazów cieplarnianych już dziś stanowi jeden z kluczowych elementów poddawanych weryfikacji przez inwestorów oceniających wpływ danego przedsiębiorstwa na zmiany klimatu, a co za tym idzie decyduje o możliwościach uzyskania finansowania inwestycji w rozwój firmy.

Dlaczego to dotyczy MŚP? Dla dużych przedsiębiorstw obowiązek raportowania danych niefinansowych pojawi się już za rok 2024. Wiele z nich już dziś liczy zakres trzeci śladu węglowego dotyczący całego łańcucha dostaw danej organizacji, w którym najczęściej znajdują się właśnie małe i średnie podmioty. Zachodnie firmy sprawdzają wielkość emisji dla swoich produktów od momentu jego wytworzenia i wymagają od swoich dostawców podania konkretnych wartości śladu węglowego organizacji lub ofertowanych przez nią produktów lub usług. Aby nie wypaść z łańcucha dostaw i zachować ciągłość realizowanych kontraktów, MŚP muszą się do tych wymagań dostosować. W Polsce MŚP generują prawię połowę PKB (49,6%)  i posiadają ogromny potencjał aby stać się ważnym ogniwem w procesie zielonej transformacji.

Proces ten będzie postępował zwłaszcza, że Rada Unii Europejskiej prowadzi zaawansowane prace nad dyrektywą w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, tzw. CSDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive), która „zakłada wprowadzenie obowiązku należytej staranności dla określonych grup przedsiębiorstw w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom działalności przedsiębiorstw dla poszanowania praw człowieka i kwestii środowiskowych.”

Niemcy jako pierwszy kraj w UE nie czekały na przepisy europejskie i od 1 stycznia 2023 wprowadziły Ustawę o należytej staranności w łańcuchu dostaw (tzw. „Lieferkettensorgfaltspflichtengesetz”). Nowe prawo będzie miało duży wpływ na polskie firmy, biorąc pod uwagę, że jesteśmy dla naszych zachodnich sąsiadów jednym z najważniejszych partnerów w wymianie handlowej.

Wyzwania i bariery związane z transformacją energetyczną MŚP

Osiągnięcie neutralności klimatycznej w 2050 roku będzie wymagało od małych i średnich firm dużego zaangażowania i przyspieszenia działań związanych z zazielenianiem swoich biznesów. Na dzień dzisiejszy największym problemem jest brak powszechnej świadomości zmian związanych z transformacją energetyczną i obowiązkami sprawozdawczymi. Wg danych z raportu firmy Colliers tylko 5% badanych przedsiębiorstw monitoruje i liczy ślad węglowy. Z tego samego opracowania wynika, że aż 53% organizacji z zatrudnieniem poniżej 250 pracowników nie zna szczegółów dotyczących rozporządzenia CSRD.

Na szczęście ta świadomość z roku na rok rośnie. Wielkość emisji gazów cieplarnianych generowanych przez przedsiębiorstwa to twarde dane, które najczęściej są potwierdzone przez profesjonalną firmę zajmującą się dokonywaniem tego typu obliczeń. Konkretne liczby jak również obowiązek weryfikacji informacji zawartych w raportach ESG przez biegłych rewidentów (zapisy dyrektywy CSRD) pozwolą ukrócić zjawisko „greenwashingu”, czyli podawanie nieprawdziwych lub niepełnych informacji dotyczących prowadzonych działań związanych ze zrównoważonym rozwojem w przedsiębiorstwie.

Nadal jednak najlepszym lekiem na wszystkie bolączki związane z wyzwaniami transformacji energetycznej jest edukacja o dostępnych przepisach, rozwiązaniach, możliwościach rozwoju oraz korzyściach związanych z transparentnym pokazywaniu działań swojego przedsiębiorstwa. Znajomość wielkości śladu węglowego to tylko pierwszy krok na drodze do neutralności klimatycznej, kolejnym powinno być podjęcie niezbędnych działań redukcyjnych i realnie ograniczenie wpływu biznesu na klimat i środowisko.

Oceń artykuł:

Dodałeś ocenę, dziękujemy.