Podstawowe cechy spółki jawnej w kontekście odpowiedzialności jej wspólników

dr Jacek Murzydło prawnik
firma: Kancelaria Radcy Prawnego Magdalena Piotrowska

Napisz do eksperta

Wybór formy w jakiej prowadzona będzie działalność gospodarcza jest istotny nie tylko z uwagi na optymalizację przewidywanych zysków. Pod uwagę należy bowiem wziąć także potencjalne ryzyko, związane m.in. z możliwością poniesienia przez wspólników odpowiedzialności za długi spółki.

Poszczególne rodzaje spółek charakteryzują się zróżnicowaniem pod względem odpowiedzialności czy to wspólników, czy też członków zarządów, za długi spółek. O ile w spółkach kapitałowych (spółka akcyjna – „S.A.”, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – „spółka z o.o.” lub „sp. z o.o.”) zasadą jest ograniczona odpowiedzialność ich wspólników bądź członków zarządu za zobowiązania spółki, o tyle w przypadku spółek osobowych (spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna) odpowiedzialność ta jest co do zasady nieograniczona. Poza powyższym zestawieniem znajdują się spółki cywilne, w których potencjalna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest jeszcze szersza niż w przypadku spółek osobowych oraz jednoosobowa działalność gospodarcza. Początkowo warto jednak pokrótce wskazać czym w ogóle jest spółka jawna.

Podstawowe cechy spółki jawnej

Decydując się na wybór spółki jawnej warto zwrócić uwagę na następujące, charakteryzujące ją cechy:

• nie posiada osobowości prawnej, chociaż może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana (takich przywilejów nie posiada spółka cywilna);
• dla założenia spółki jawnej wymagana jest forma pisemna pod rygorem nieważności. Oznacza to, że wspólnicy zakładający spółkę nie muszą korzystać z pomocy notariusza, choć wedle niektórych poglądów, wyrażanych także w orzecznictwie, jeżeli wkład do spółki stanowi prawo własności nieruchomości lub przedsiębiorstwo, akt notarialny będzie niezbędny. Elementami, które muszą zostać zawarte w umowie spółki są: firma i siedziba spółki, określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość, przedmiot działalności spółki oraz czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;

W naszej bazie dokumentów znajdziesz przygotowany wzór umowy spółki jawnej.

• wspólnikami spółki jawnej mogą zostać zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne. Mogą nimi być także jednostki organizacyjne, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, a które nie są osobami prawnymi. Tym samym wspólnikiem może być przykładowo: osoba fizyczna, inna spółka jawna, spółka z o.o., fundacje, a nie może nim być np. spółka cywilna;
• spółka nie powstaje z chwilą podpisania umowy, ale z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego;

W naszej bazie dokumentów znajdziesz wzór wniosku o wpisanie spółki jawnej do KRS (formularz KRS W1) 

• można ją założyć poprzez wypełnienie formularza umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym i opatrzenie umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP;

Rejestracja spółki jawnej w drodze elektronicznej - Portal S24

• do spółek jawnych stosuje się przepisy ustawy o rachunkowości, w tym m.in. dotyczące obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro;
• osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w formie spółki jawnej mają możliwość opodatkowania przychodu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych;
• prawo do reprezentowania spółki posiada każdy wspólnik. Każdy wspólnik posiada także prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, chyba, że zostało to powierzone jednemu lub kilku wspólnikom. Co istotne, za prowadzenie spraw spółki wspólnik nie otrzymuje wynagrodzenia;
• o ile ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki, o tyle dla jej odwołania wystarczy wola któregokolwiek ze wspólników mającego prawo prowadzenia spraw spółki;
• każdemu wspólnikowi przysługuje prawo do równego udziału w zyskach i uczestniczenia w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wartość wkładu, przy czym wspólnik może zostać w umowie spółki zwolniony od udziału w stratach;
• wspólnik ma prawo żądać corocznie wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego, nawet gdy spółka poniosła stratę.
• spółkę jawną cechują relatywnie niskie koszty jej założenia, m.in. z uwagi na generalny brak wymogu zawarcia umowy w formie aktu notarialnego oraz brak regulacji co do minimalnej wartości wkładu. Wkładem wspólnika mogą być przy tym np.: pieniądze, prawo własności nieruchomości, praca, akcje, prawa ochronne na znaki towarowe etc.

Kto odpowiada za zobowiązania spółki jawnej?

Powyższy wstęp, chociaż niezbędny dla zrozumienia podstaw działania spółek jawnych, nie odpowiada co oczywiste, na zasadnicze pytanie zadane we wstępie niniejszego tekstu, tj. o zakres i zasady odpowiedzialności jej wspólników za zobowiązania tejże spółki. Przypomnieć tym samym należy, o czym już wyżej wskazano, że spółki te należą do kategorii spółek osobowych. Oznacza to o wiele dalej posuniętą, potencjalną odpowiedzialność ich wspólników za zaciągnięte przez spółkę zobowiązania, niż w przypadku wspólników czy też członków zarządu spółek kapitałowych.

Podstawową zasadą, która odnosi się do wspólników spółek jawnych jest przy tym ich odpowiedzialność oparta na zasadzie subsydiarności. Oznacza to, że za długi spółki odpowiada przede wszystkim sama spółka, wspólnik zaś odpowiada za nie dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialność ta jest jednocześnie solidarna, co oznacza, że wybór wspólnika od którego wierzyciel domaga się spełnienia roszczenia należy do wierzyciela. Może on tym samym żądać spłaty długu zarówno od wszystkich wspólników, jak i dowolnie wybranego przez niego wspólnika.

Elementów na które należy zwrócić uwagę omawiając kwestię odpowiedzialności wspólników spółki jawnej za długi spółki jest przy tym o wiele więcej. Zastanowić bowiem należałoby się także nad: przesłankami tejże odpowiedzialności, odpowiedzialnością nowych i byłych wspólników, a także ich małżonków za długi spółki, a także porównać pokrótce odpowiedzialność wspólników spółki jawnej do odpowiedzialności wspólników (członków zarządu) innych spółek. Zagadnienia te omówione zostaną wkrótce, w kolejnym artykule dotyczącym odpowiedzialności wspólników spółki jawnej za jej zobowiązania.

  Nie zapomnij zajrzeć do naszej bazy dokumentów, gdzie znajdziesz przygotowany wzór umowy spółki jawnej oraz wzór wniosku o wpisanie spółki jawnej do KRS (formularz KRS W1).

Oceń artykuł:

Dodałeś ocenę, dziękujemy.