Sukcesja, czyli jak zabezpieczyć firmę na okoliczność śmierci właściciela?

Jednoosobowa działalność gospodarcza jest obecnie najpowszechniejszą formą prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. W rejestrze widnieje blisko 3 mln działalności gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne, z czego ponad 30 tys. takich działalności zatrudnia od 10 do 49 osób.

Czym jest sukcesja?

Sukcesja w firmie rodzinnej to nic innego jak przekazanie decyzyjności o losach firmy w ręce następnego pokolenia przy jednoczesnym zachowaniu ciągłości zarządzania przedsiębiorstwa w rękach rodzinny. Jest to długi, wieloetapowy proces, który warunkuje przetrwanie i rozwój rodzinnego biznesu.

Jej popularność z roku na rok wzrasta.  Nie bez powodu.

- W przekonaniach wielu, tylko własna firma jest w stanie zaoferować nam wszystko to, czego oczekujemy od idealnej pracy, to jest samodzielność, elastyczne godziny pracy, bezpieczeństwo i stabilizację. Brzmi bajecznie, jednak czy podejmując ten krok zastanawiamy się - choćby przez chwilę - jak bardzo ten nowo powstający byt prawny będzie z nami związany? A jeśli okaże się, że jest to związek na śmierć i życie? Czy mając to na względzie nadal wybralibyśmy właśnie tę formę prowadzenia działalności? – zastanawia się adwokat Olga Łączkowska - Majda – Kancelaria Adwokacka Majda Strzyżewska sp.p.

Każdy jednoosobowy przedsiębiorca musi mieć świadomość, że jego firma jest nierozerwalnie z nim związana. Z nim i tylko z nim. Co za tym idzie, z chwilą śmierci przedsiębiorcy ustaje byt prawny jego firmy. Pociąga to za sobą następujące konsekwencje:

• w pierwszej kolejności: organy prowadzące ewidencje ludności przekazują informacje o zgonie przedsiębiorcy do CEIDG, w konsekwencji czego w ciągu 7 dni Numer Identyfikacji Podatkowej przestaje funkcjonować;
• zablokowane zostają rachunki bankowe przedsiębiorcy, do zakończenia postępowania spadkowego niemożliwym jest więc jakiekolwiek nimi dysponowanie;
• przerwaniu ulegają realizacje umów kredytowych zawartych z bankami, mają one zatem prawo żądać zwrotu środków pobranych w ramach umów kredytowych;
• wygasają umowy o pracę, kontrakty handlowe, zezwolenia oraz koncesje;

Powstaje pytanie: co zrobić, aby uniknąć problemów, formalności, którymi w okolicznościach śmierci przedsiębiorcy zostaje obciążona jego najbliższa rodzina?

- Kiedy pytam swoich klientów o motywy, które kierowały nimi w momencie powzięcia decyzji o założeniu jednoosobowej działalności gospodarczej, obok odpowiedzi o zysku najczęściej pada hasło o „przekazaniu firmy”. Niestety, w świadomości wielu osób ugruntowany jest pogląd o możliwości dziedziczenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Pora rozwiać wątpliwości: nie można przekazać spadkobiercom w testamencie firmy! Nawet odpowiednio sformułowany zapis windykacyjny zamieszczony w testamencie, nie umożliwi spadkobiercom szybkiego i płynnego przejęcia firmy. Prowadzenie biznesu z myślą nie tylko o sobie, ale i również o zabezpieczeniu swoich najbliższych wymaga nieco dalej idących środków. – zaznacza adwokat Olga Łączkowska - Majda – Kancelaria Adwokacka Majda Strzyżewska sp.p.:

Jeżeli chcemy, aby firma przeszła po naszej śmierci w ręce naszych spadkobierców, to jeszcze za życia musimy ją przekształcić z jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę prawa handlowego: osobową bądź też kapitałową. Można to uczynić na wiele sposobów. Wybór odpowiedniej metody zależy od celów, które chce osiągnąć przedsiębiorca oraz rodzaju prowadzonej działalności.

Ustawa o sukcesji firm rodzinnych

Warto zaznaczyć, że wyżej opisane przepisy wciąż obowiązują, jednak w Ministerstwie Rozwoju trwają pracę nad ich nowelizacją. Wszystko wskazuje na to, że od stycznia 2018r. pojawi się ustawa z pakietu „100 zmian dla firm”, która pozytywnie wpłynie na funkcjonowanie przedsiębiorców prowadzących firmę w formie indywidualnej działalności gospodarczej. Celem ustawy jest umożliwienie kontynuowania działalności firmy po śmierci przedsiębiorcy, w tym ułatwienie przeprowadzenia firmy przez okres formalności spadkowych. Zmiany dotyczą co najmniej 2 mln firm i mają wejść w życie w I kwartale 2018 roku.

Ważną kwestią jest konieczność uregulowania ewentualnych zobowiązań podatkowych zmarłego właściciela firmy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi spadkobiercy przejmują bowiem prawa i obowiązki spadkodawcy. To wszystko oznacza, że muszą oni uregulować wszelkie niezapłacone przez zmarłego podatki.

W projekcie przewidziano zwolnienie z podatku od spadków nabycia przedsiębiorstwa przez osoby, które będą je prowadziły, niezależnie od pokrewieństwa ze zmarłym przedsiębiorcą. Dziś z takiego zwolnienia korzysta tylko najbliższa rodzina zmarłego. Nowa ulga powinna zachęcać do dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa, nawet jeśli wśród najbliższych przedsiębiorcy nie ma osób, które podejmą się dalszego prowadzenia firmy.

Mają również prawo do otrzymania nadpłaty, jeżeli takowa powstała. Urząd skarbowy określa obowiązki spadkobierców w drodze decyzji. Warto jednak pamiętać, że odpowiedzialność za ewentualne zobowiązania podatkowe zmarłego zależy od tego, czy i w jakim zakresie przyjęli oni spadek. Organ podatkowy ma ponadto obowiązek zawiadomienia następców prawnych zmarłego o wszelkich sprawach związanych z firmą podatnika m.in. o toczących się kontrolach i postępowaniach.

W Polsce zdecydowana większość przedsiębiorców prowadzi swoje firmy w formie jednoosobowej działalności. Wśród nowych przedsiębiorców aż 80 proc. obecnie wybiera tę formę. Jest to więc najpopularniejsza forma prowadzenia biznesu. Ministerstwo chciałoby więc wprowadzić zmiany legislacyjne, które umożliwiałyby zachowanie ciągłości przedsiębiorstwa po śmierci właściciela.

Rafał Wąsowicz

Oceń artykuł:

Dodałeś ocenę, dziękujemy.